Κατεύθυνση δραματολογίας-παραστασιολογίας

Κατεύθυνση δραματολογίας-παραστασιολογίας
Η κατεύθυνση απευθύνεται σε φοιτητές με θεωρητικά κυρίως ενδιαφέροντα, προσανατολισμένα στην ανάλυση του δραματικού κειμένου και της θεατρικής παράστασης. Εξοπλίζει τους φοιτητές προκειμένου να ασχοληθούν με τη θεατρολογική έρευνα και την ακαδημαϊκή σταδιοδρομία, ή να εργαστούν σε θεατρικούς οργανισμούς ως δραματολόγοι και επιμελητές εντύπων προγραμμάτων, ή να συνεργαστούν με εφημερίδες και περιοδικά ως θεατρικοί συντάκτες και κριτικοί, ενώ παράλληλα προσφέρει θεωρητική υποστήριξη σε όσους έχουν σκηνοθετικά ενδιαφέροντα.
Όσοι ακολουθούν αυτήν την κατεύθυνση πρέπει να περάσουν το προαπαιτούμενο μάθημα της κατεύθυνσης (Σύγχρονες θεωρίες κειμένου και δράματος, 5ο εξάμηνο) και, στη συνέχεια να επιλέξουν τα 22 μαθήματα ειδίκευσης από τον κύκλο Δραματολογίας-Παραστασιολογίας και 5 μαθήματα από άλλες κατευθύνσεις. Ειδικότερα, προκειμένου να έχουν τη δυνατότητα να εκπονήσουν διπλωματική εργασία στη Δραματολογία-Παραστασιολογία, οι φοιτητές/τριες θα πρέπει να κατοχυρώσουν τα εξής 4 μαθήματα: Εισαγωγή στη Νεοελληνική λογοτεχνία, Από το κείμενο στην παράσταση, Σύγχρονες θεωρίες κειμένου και δράματος, Κριτική ανάλυση θεατρικών παραστάσεων Ι.

Προσοχή: ο κατάλογος των μαθημάτων αυτού του κύκλου ανανεώνεται κάθε χρόνο: κάποια μαθήματα δεν προσφέρονται, ενώ άλλα προστίθενται.

• Εξετάζονται τα σημαντικότερα έργα του Ίψεν, της ρεαλιστικής περιόδου (1877-1899), από τη σκοπιά της δραματουργίας. Δευτερευόντως θίγονται θέματα σχετικά με τα σύγχρονα ανεβάσματα των έργων.

• Αναλυτική μελέτη των μεταφρασμένων στα ελληνικά θεατρικών έργων του Κλάιστ: Η σπασμένη στάμνα, Αμφιτρύων, Το Κατερινάκι από το Χάιλμπρον, Πενθεσίλεια, Ο Πρίγκιπας του Χόμπουργκ, το Δοκίμιο για τις μαριονέτες. Οι νουβέλες.

• Αναλυτική μελέτη των μεγάλων ‘ώριμων’ έργων του Τσέχωφ: Ο Γλάρος, Ο θείος Βάνιας, Οι τρεις αδερφές, Ο Βυσσινόκηπος, καθώς και των δύο πρώιμων: Πλατόνοφ και Ιβάνοφ.

• Οι σημαντικότερες κωμωδίες του Μολιέρου από την σκοπιά της δραματουργίας. Δευτερευόντως, θίγονται θέματα σχετικά με τα σύγχρονα ανεβάσματα των έργων, καθώς και με μεταφραστικά ζητήματα κατά την απόδοση των έργων στα ελληνικά.

• Δραματουργική ανάλυση μιας σειράς από έργα σημαντικών γερμανόφωνων συγγραφέων του 19ου αιώνα (Κλάιστ, Μπύχνερ, Βέντεκιντ, Χάουπτμαν, Στερνχάιμ). Παράλληλα, δίνεται έμφαση στην μελέτη των κοινωνικο-πολιτικών συνθηκών και στον ρόλο που αυτές κάθε φορά παίζουν στη διαμόρφωση του εκάστοτε έργου.

• H παράδοση έχει εισαγωγικό χαρακτήρα. Το ιστορικό πλαίσιο της εμφάνισης και της ανάπτυξης του ρωσικού θεάτρου από τις απαρχές του έως τον B´ Παγκόσμιο Πόλεμο· εξέταση των επιμέρους σταδίων της εξέλιξής του από τον Ρομαντισμό και τη μεγάλη ρεαλιστική παράδοση του 19ου και 20ού αιώνα έως τη Ρωσική Πρωτοπορία, το θέατρο στις πρώτες δεκαετίες της Σοβιετικής Ένωσης και την κατίσχυση του δόγματος του Σοσιαλιστικού Ρεαλισμού στα χρόνια του Σταλινισμού. Ιδιαίτερο βάρος δίνεται στους κορυφαίους Ρώσους δραματουργούς και τα έργα τους.

• Επισκόπηση του ιρλανδικού θεάτρου, από τα τέλη του 19ου αιώνα ως σήμερα. H θεατρική δραστηριότητα στο νησί την περίοδο της αγγλοκρατίας. To αίτημα της εθνικής ανεξαρτησίας και το ιρλανδικό θεατρικό κίνημα. H συμβολή του θεάτρου Abbey. Οι εμφύλιες διαμάχες και η διαχείριση της ανεξαρτησίας. H σύγχρονη ιρλανδική σκηνή.

• Αναλυτικές αναγνώσεις έργων του Αισχύλου, του Σοφοκλή και του Ευριπίδη.  Παράλληλα, ανιχνεύονται οι δυναμικές που αναπτύσσονται ανάμεσα στο κείμενο και την παράσταση, μέσα από την παρουσίαση βιντεοσκοπημένων θεατρικών παραστάσεων.

• Η φιλολογική, δραματουργική και θεατρική πρόσληψη του Οιδίποδα Τυράννου. Το ζήτημα της φύσης του δραματικού προσώπου στην τραγωδία και, γενικότερα, στο ευρωπαϊκό θέατρο. Το ζήτημα του τελετουργικού θεάτρου και της σχέσης του με την τραγωδία. Ζητήματα θεατρικής πρόσληψης του αρχαίου δράματος.

• Θεατρικά κείμενα από την αρχαιότητα μέχρι τον 20ό αιώνα, με έμφαση σε κάποιους συγκεκριμένους μύθους (Αμφιτρύων, Ιππόλυτος και Φαίδρα, Ιφιγένεια κλπ) και στην επεξεργασία τους από δραματικούς ποιητές και συγγραφείς.

• Δραματουργική ανάλυση χαρακτηριστικών έργων που ανήκουν στο μεταπολεμικό γερμανικό και γερμανόφωνο θέατρο, με έμφαση στις κοινωνικο-πολιτικές συνθήκες που το διαμορφώνουν.

• Συνοπτικό διάγραμμα της εμφάνισης και διαμόρφωσης της τέχνης του σκηνοθέτη στην ευρωπαϊκή και νεοελληνική σκηνή, από τις καταβολές της ώς τον Μεσοπόλεμο.

• Τα βασικότερα σκηνοθετικά ρεύματα και τους σημαντικότερους δημιουργούς του ευρωπαϊκού και αμερικάνικου θεάτρου από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο έως τη δεκαετία του 1970.

• Η πορεία της ελληνικής κωμωδίας από τις προεπαναστατικές ζυμώσεις μέχρι τον πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο. Εξετάζεται το ιστορικό πλαίσιο της εμφάνισης αντιπροσωπευτικών έργων και η σημασία των κωμωδιών στην θεμελίωση και την εξέλιξη της θεατρικής τέχνης στην Ελλάδα.

• Το μάθημα εξετάζει την κατ’ εξοχήν περίοδο της Μπελ Επόκ επιδιώκοντας να συνδέσει την εγχώρια θεατρική ζωή με τις ευρωπαϊκές εξελίξεις. Εστιάζει στα έργα που αποτυπώνουν την προσπάθεια των συγγραφέων να αντλήσουν θεματικά και μορφικά μοτίβα από την λαϊκή παράδοση και σχολιάζει τη σκηνική παρουσία ή απουσία τους.

• Το μάθημα διευρύνει και προχωρά σε βάθος τη συζήτηση που ξεκινούν προηγούμενα μαθήματα κορμού. Εξετάζει συνοπτικά τις συνέπειες του κινήματος του Ρομαντισμού στο σύνολο των τεχνών και παρακολουθεί την πορεία του ρεύματος, τα χαρακτηριστικά και τις ιδιομορφίες που προσλαμβάνει στην εγχώρια κοινότητα.

• Το μάθημα κινείται παράλληλα σε θεωρητικούς και εργαστηριακούς-βιωματικούς άξονες και διασταυρώνει τα πεδία της Παραμυθολογίας, της Θεωρίας της Λογοτεχνίας, της Ψυχολογίας των ομάδων και των Θεατρικών τεχνικών στην υπηρεσία της εμψύχωσης, μέσα από την επαφή με ένα ικανοποιητικό αριθμό παραμυθιών.

• Ο κύριος στόχος αυτού του μαθήματος είναι να μυήσει τις συμμετέχουσες/οντες σε ποικίλους θεωρητικούς προβληματισμούς σχετικούς με το δραματικό είδος της κωμωδίας, από τον Αριστοτέλη μέχρι τον 20ό αιώνα, σχετικές με τη δομή και τις επιδράσεις της κωμωδίας σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο.

• Ο κύριος στόχος αυτού του μαθήματος είναι να μυήσει τις συμμετέχουσες/οντες στη θεωρία και την πρακτική της θεατρικής μετάφρασης. Σε κάθε μάθημα συζητιούνται θεωρητικά άρθρα σχετικά με τη θεατρική μετάφραση και στη συνέχεια θα γίνεται πρακτική εξάσκηση. Απαραίτητη η γνώση μιας ξένης γλώσσας.

• Μια πρώτη γνωριμία των φοιτητών με τη δραματουργία του Σαίξπηρ σε συνάρτηση προς το ελισαβετιανό θέατρο και το ευρύτερο κοινωνικό του πλαίσιο, και εξοικείωσή τους με τα θεατρικά του έργα (κωμωδίες, τραγωδίες και ιστορικά δράματα) καθώς και με τα προβλήματα που παρουσιάζουν στον σύγχρονο μελετητή. Θα σχολιαστεί επίσης η σκηνική αναβίωση των σαιξπηρικών κειμένων μετά τον 18ο αι.

• Τα σημαντικότερα έργα της δραματουργικής παραγωγής του Λουίτζι Πιραντέλλο. Το μάθημα εστιάζει ιδιαίτερα στην αισθητική του Πιραντέλλο –το φιλοσοφικό-θεωρητικό πλαίσιο που χαρακτηρίζει το έργο του– και στην ποιητική του μεταθεάτρου του. Παράλληλα διερευνώνται ζητήματα που σχετίζονται με σημαντικές σκηνοθετικές προσεγγίσεις των έργων του.

• Στο μάθημα αυτό εξετάζονται θεατρικά κείμενα από την αρχαιότητα μέχρι τον 20ό αιώνα, με έμφαση σε κάποιους συγκεκριμένους μύθους (Αμφιτρύων, Ιππόλυτος και Φαίδρα, Ιφιγένεια κλπ) και στην επεξεργασία τους από δραματικούς ποιητές και συγγραφείς.

• Το μάθημα συζητά τους τρόπους με τους οποίους το θέατρο και ο κινηματογράφος συνδιαλέγονται με το ιστορικό γίγνεσθαι (πρόσωπα και γεγονότα) και προσλαμβάνουν το παρελθόν, το σχολιάζουν, το μεταπλάθουν ή και αναδιαμορφώνουν. Μέσα από τη μελέτη παραδειγμάτων εξετάζονται ζητήματα δραματικής και κινηματογραφικής γραφής, οι κώδικες παράστασης και αναπαράστασης της ιστορίας και οι διαδικασίες πολιτισμικής οικειοποίησης και κατανόησης του ιστορικού γεγονότος.

• Επισκόπηση της εξέλιξης του υποκριτικού ύφους στο δυτικό θέατρο, σε συνδυασμό με τις αντίστοιχες μεταπλάσεις του θεατρικού χώρου.

• Η εξέλιξη της τέχνης του ηθοποιού κατά τον 20ο αιώνα. Από το “σύστημα” του Στανισλάβσκι στις μεταδραματικές μορφές θεάτρου. Θεωρίες υποκριτικής. Σκηνική πρακτική. Το μάθημα υποτηρίζεται από οπτικοακουστικό υλικό.

• Αντικείμενο του μαθήματος είναι η μελέτη των κινημάτων της πρωτοπορίας στο ξεκίνημα του 20ού αιώνα και, πιο ειδικά, του κινήματος του ντανταϊσμού. Συγκεκριμένα, στόχος του είναι να συζητηθούν, μέσα από τη μελέτη μανιφέστων, οπτικού υλικού και κειμένων, οι απόψεις και προτάσεις των εκπροσώπων του ντανταϊσμού για την τέχνη, την παράσταση και τη σκηνή, να εξεταστεί η συμβολή και το έργο των εκπροσώπων του και να αποτιμηθεί η επίδραση και συνεισφορά του στις θεατρικές εξελίξεις του 20ού αιώνα.

• Το μάθημα επιδιώκει αρχικά να φωτίσει όψεις της σχέσης των γυναικών με το θέατρο σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, να εξετάσει έμφυλους ‘λόγους’ στη θεατρική δημιουργία και να εστιάσει σε θέματα φεμινιστικής κριτικής και θεωρίας. Στόχος του είναι επιπλέον να θέσει ευρύτερα ζητήματα φύλου, ταυτότητας, πολιτισμικών πρακτικών και νοοτροπιών μέσα από τη μελέτη παραδειγμάτων και τη χρήση συγκεκριμένων θεωρητικών προσεγγίσεων.

• Αντικείμενο του μαθήματος είναι η μελέτη των ποικιλώνυμων δραματικών ειδών και θεαμάτων που κατακλύζουν τις σκηνές της Ευρώπης και της Αμερικής προς το τέλος του 18ου αιώνα και έως το ξεκίνημα του 20ού. Στόχος του μαθήματος είναι να συζητήσει τα ιστορικά συμφραζόμενα που συνοδεύουν και καθορίζουν την ανάδυση και πορεία των συγκεκριμένων ειδών, αλλά και να τα εξετάσει συγκριτικά, σε μια προσπάθεια κατανόησης των όρων ανάπτυξης της αστικής εμπορικής κουλτούρας.

• Παρακολούθηση προβολών σημαντικών λυρικών έργων για την διαμόρφωση γνώσης των ειδών της όπερας και οπτικοακουστική επαφή με τους τύπους και την εξέλιξη του ήχου των οργάνων και των φωνών.

• Kατανόηση αφηγηματικών δομών του θεατρικού έργου, στοχευμένες ασκήσεις για τη ανάπτυξη της φαντασίας, τη δημιουργία χαρακτήρα, τη σύνθεση της πλοκής, τη μελέτη του ύφους και την εξέλιξη των συγγραφικών δεξιοτήτων.

• Η ακαδημαϊκή και η δημοσιογραφική εκδοχή της θεατρικής κριτικής. Η παράσταση ως επικοινωνιακό γεγονός και η υποδοχή της θεατρικής δημιουργίας από τα ΜΜΕ. Η ενάσκηση της θεατρικής κριτικής στο πλαίσιο της αρθρογραφίας γνώμης.

• Το μάθημα διερευνά το ζήτημα των σχέσεων της λογοτεχνίας με τις εικαστικές τέχνες. Η διερεύνηση ξεκινά με την ανάλυση του καταστατικού δοκιμίου του Λέσσινγκ, Λαοκόων: Δοκίμιο γύρω από τα όρια ζωγραφικής και ποίησης (1766), ενώ στη συνέχεια εξετάζει επεισόδια της ιστορίας της καλλιτεχνικής αναζήτησης των σημείων επαφής της λογοτεχνίας με τη ζωγραφική, εκκινώντας από τον αναγεννησιακό κόσμο του Μπρέγκελ και του Σαίξπηρ, και φθάνοντας ως τον σουρρεαλισμό, και την ‘οπτική ποίηση’ του ύστερου 20ού αιώνα.

• Στο σεμιναριακό αυτό μάθημα επιχειρείται η εκ του σύνεγγυς ανάγνωση σημερινών πρωτογενών κειμένων θεωρίας του κειμένου και της παράστασης στα πλαίσια των επιστημονικών τάσεων από τις οποίες προέρχονται (νεομαρξισμός, σημειωτική, θεωρίες πρόσληψης, κ.ά.). Καταδεικνύονται οι δεσμοί καθώς και οι διαφοροποιήσεις τους από τις κλασικές θεωρίες του κειμένου που μελετώνται στο εισαγωγικό μάθημα. Ενδεικτικά, συζητώνται έργα των Szondi (1956), Serpieri (1978), Lichte (1983), Lehmann (1999), κ.α. Άξονα του μαθήματος αποτελεί το τελικό τμήμα του έργου του Carlson, Theories of the Theatre (1993).

• Μετά από σύντομη εισαγωγή στον κόσμο του Σαίξπηρ, το μάθημα εξετάζει τα θέματα, τους ρητορικούς τρόπους, και τους ρητορικούς τόπους που αρθρώνουν τα σονέτα αυτά – επιχειρώντας παράλληλα μια αναγωγή τους σε ιδέες και καινοτομίες που σφράγισαν την εποχή παραγωγής τους (όπως το ζήτημα του φύλου ως κοινωνικής κατασκευής). Επιχειρεί τέλος μια αναδρομή στους προδρόμους του Σαίξπηρ στην ευρωπαϊκή σονετογραφία, και στο στίγμα της ποιητικής κληρονομιάς του ανά την Ευρώπη, από τις μέρες του ως τη δική μας εποχή.

• Ανάγνωση και ανάλυση των πολλαπλών εκδοχών που λαμβάνουν οι γραφές του ‘εγώ’ στη νεοελληνική λογοτεχνία των τελευταίων δύο αιώνων, από τον Βιζυηνό και τον Σολωμό, στον Ιωάννου, τον Βαλτινό, τον Καβάφη, τον Ρίτσο. Εξετάζουμε τί προβάλλεται και τί αποσιωπάται στις λογοτεχνικές αναπαραστάσεις του ‘εγώ’, σε ανταπόκριση τόσο προς τα κατασκευαστικά ζητούμενα του εκάστοτε κειμένου (θέμα, πλοκή, είδος), όσο και προς τα ψυχολογικά και κοινωνιολογικά ζητούμενα της εποχής παραγωγής του.

• Το μάθημα εστιάζει στην απαγγελία της ποίησης ως οδηγό  για την ερμηνεία της. Μετά από μια σύντομη ιστορία  της ανάγνωσης, και των επιπτώσεων που οι διαφοροποιημένες  πρακτικές ανάγνωσης επέφεραν στη συγγραφή της ποίησης ανά εποχή, εξετάζονται τα τεχνικά γνωρίσματα του ποιήματος που ελέγχουν την   απαγγελία, και την ερμηνεία του. Οι   φοιτητές αξιολογούν τα ‘όρια της απαγγελίας’ που επιτρέπει κάθε ποίημα, πειραματιζόμενοι οι ίδιοι πάνω σε διαφορετικούς τρόπους απαγγελίας του(ς).

• Το μάθημα συζητά διεξοδικά όσα καβαφικά ποιήματα προέρχονται από δραματικό μύθο (βλ. «Βασιλεύς Κλαύδιος» που βασίζεται στον Άμλετ), αλλά και όσα δραματοποιούν τη δημόσια σφαίρα των ελληνιστικών («Αλεξανδρινοί Βασιλείς»), των ρωμαϊκών, μα και των νεότερων χρόνων («Στο θέατρο») ως θεατρική παράσταση, ακόμα και χωρίς κείμενο – προτείνοντας με τον τρόπο αυτό μια αναθεώρηση της κυρίαρχης εντύπωσης ότι ο αλεξανδρινός είναι «ποιητής ιστορικός».